Z godnością i w uroczysty sposób. Zamordowani, żydowscy mieszkańcy Szczebrzeszyna zostaną odpowiednio upamiętnieni

Owe masowe groby nie zostały uczytelnione, a ofiary (jest ich ponad 2 tysiące!) nigdy nie doczekały się np. symbolicznego pochówku. To się zmieni. W Szczebrzeszynie stanie także pomnik poświęcony tym bestialsko zamordowanym ludziom. Zaplanowano również wiele innych, ważnych działań.

Wszystko będzie możliwe dzięki projektowi Fundacji Miejsce Uwagi.

O tym co się działo w Szczebrzeszynie podczas II wojny światowej pisał w dziennikach Zygmunt Klukowski, miejscowy, zasłużony lekarz, kronikarz i społecznik. „W ostatnich dniach zastrzelono kilku Żydów ze Szczebrzeszyna za oddalanie się poza granice miasta, za przewożenie cielaka, za ukrywanie kożucha, za brak opaski na rękawie, za sprzedawanie mąki. Wciąż słyszy się o podobnych rozprawach i w sąsiednich miejscowościach (...)” – pisał 20 stycznia 1942 r. Klukowski. A 8 maja notował: „Przyjechało z Zamościa paru uzbrojonych gestapowców. Najpierw zażądali stawienia się w ciągu godziny stu Żydów, po czym przy pomocy (...) żandarmerii zaczęli wśród Żydów krwawą robotę. Strzały było słychać bez ustanku”.

Jak pisał Klukowski, do ludzi strzelano jak do kaczek. Bez litości. „Zabijano (ich) też w mieszkaniach – bez wyboru – mężczyzn, kobiety, dzieci. Liczby zabitych i rannych niepodobna obliczyć ściśle. Z pewnością można powiedzieć jedynie to, że nie było ich mniej niż stu (…). Około godziny piątej gestapowcy, syci krwią, wyjechali ze Szczebrzeszyna. Żydzi pogrążeni są w rozpaczy. Żydówki wyrywają włosy z głowy i lamentują, ale jakoś inaczej niż zwykle: cicho, bez krzyku, bez charakterystycznych wrzasków. Żydzi z łopatami poszli na kirkut kopać mogiły. Zaczęto furami wywozić zabitych”.

Szczebrzeszyńscy Żydzi mieszkali m.in. przy ul. Zamojskiej i Sądowej. Podczas wojny Niemcy utworzyli w tym rejonie getto. Do Szczebrzeszyna zwożono także Żydów m.in. z okolicznych wsi. Hitlerowcy organizowali w tej dzielnicy brutalne łapanki. Nieszczęśników wywożono na roboty do Rzeszy i do obozów koncentracyjnych. To był dopiero początek. W 1942 r. Niemcy na szczebrzeszyńskim kirkucie zamordowali ok. 2,3 tys. Żydów (leżą w zbiorowych mogiłach). Ponad 900 osób uśmiercono natomiast w obozie zagłady w Bełżcu. Taki był koniec miejscowej, żydowskiej społeczności.

Ci ludzie zostaną teraz odpowiednio upamiętnieni, a ich tragiczne dzieje zostaną przypomniane. Stanie się to dzięki projektowi Fundacji Miejsce Uwagi.

„Naszą intencją jest upamiętnienie ponad dwóch tysięcy ofiar Zagłady, żydowskich mieszkańców Szczebrzeszyna i Żydów przywiezionych do miasteczka z różnych stron Europy, którzy pochowani są w czterech nieoznakowanych i niezabezpieczonych masowych grobach znajdujących się na cmentarzu żydowskim” – czytamy na stronie tej fundacji.

Działań będzie wiele. Przeprowadzona zostanie odpowiednia kwerenda oraz gromadzone będą m.in. relacje świadków. Zaplanowano także badania miejsc masowych pochówków (georadarem). Wówczas wyznaczone zostaną ich granice, a miejsca zostaną zabezpieczone. Obok stanie pomnik. Znajdą się na nim imiona i nazwiska ofiar. Cmentarz zostanie ponadto „wyposażony” m.in. w tablice edukacyjne w polskiej, angielskiej i hebrajskiej wersji językowej.

„Finałem projektu będzie uroczystość na cmentarzu wieńcząca prace. Ma to być symboliczny pochówek ofiar, dlatego przeprowadzimy go z godnością i w uroczysty sposób z udziałem potomków szczebrzeskich Żydów, rabina, przedstawicieli innych wyznań, lokalnej społeczności, gości, odczytując ponad 2000 ofiar z imienia i nazwiska” – czytamy na stronie Fundacji Miejsce Uwagi.

Projekt zaplanowano dzięki wsparciu: Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Fundacji Zapomniane, Fundacji Ośrodka Karta oraz Komisji Rabinicznej do spraw Cmentarzy. O poszczególnych działaniach będziemy informować.