Piękne wigilijne zwyczaje we wspomnieniach senatora RP prof. Józefa Zająca

Świętowanie Bożego Narodzenia rozpoczynało się w naszym domu na Górce od uroczystej kolacji wigilijnej, która odbywała się w dużym pokoju. Stała tam ogromna choinka przystrojona bombkami, bibułowymi lalkami, papierowymi łańcuchami, a także anielskimi włosami i kilkunastoma woskowymi świeczkami, które były umocowane w lichtarzykach. Na środku dużego stołu, zastawionego dla ośmiu osób, znajdowały się dwa starodawne świeczniki, pomiędzy którymi leżały pachnące gałązki świerku, a na nich talerzyk z opłatkiem.
Tuż przed wieczerzą wigilijną zapalano zawsze świeczki w świecznikach i na choince, po czym dziadek Adam brał do ręki opłatek i rozdawał go domownikom. Później podchodził do żony, aby się z nią przełamać opłatkiem i złożyć jej życzenia, które brzmiały następująco:

– Życzę Ci z całego serca, abyś starego roku dożyła, nowego doczekała, byśmy byli weseli, jak w niebie Anieli.

Życzenia o podobnej treści składali sobie również pozostali domownicy, łącznie z dwojgiem dziećmi, którym te bożonarodzeniowe zwyczaje bardzo się podobały.

Najpierw podawane były śledzie marynowane z cebulką w oleju oraz śledzie w zalewie octowej. Następnie serwowano dobrze wysmażone dzwonki karpia, który pochodził ze stawów na Malińcu. Później przynoszono półmisek pierożków z kapustą i grzybami, które nakładano do głębokich talerzy i zalewano aromatycznym czerwonym barszczem o wyraźnym zapachu czosnku. W dalszej kolejności przychodził czas na pieczoną kaszę gryczaną, do której podawano jako omastę cebulę smażoną na oleju rzepakowym. Potem stawiano na stole wazę wypełnioną gotowaną zasmażaną kapustą z grochem i grzybami. Do kapusty, na oddzielnych talerzach, podawane były gotowane ziemniaki omaszczone cebulką smażoną na oleju. Następnie na stole pojawiały się domowej roboty kluski z tartym makiem i rodzynkami. Była to jedna z najbardziej sycących potraw wigilijnych. Zawsze gotowano również znakomity kompot z suszonych owoców, zwany polewką. Na koniec przynoszono dużą tacę, na której znajdowały się odpowiednio uformowane pączki – szczodraki, smażone w głębokim oleju makowym. Osobom, które miały ochotę, podawano do nich czarną kawę bez śmietanki.

Po kolacji wigilijnej Adam i Marianna wręczali domownikom prezenty znajdujące się pod choinką. Zazwyczaj przed świętami przychodziła bowiem ze Stanów duża paczka od Karoliny, siostry Marianny. Były w niej różne przedmioty, które stosownie rozdzielano pomiędzy domowników, aby każdy otrzymał coś szczególnego.

Później zaś rozpoczynało się śpiewanie kolęd. Jako pierwszą śpiewano zawsze kolędę „Bóg się rodzi”. Była ona wykonywana z wielką powagą, szczególnie przez obydwie prababcie: Rozalię i Mariannę, a także drugą Mariannę i Adama. Mówili oni bowiem, że kolęda ta towarzyszyła polskim wygnańcom i tym, którzy dostali się do niewoli lub wyjechali z kraju za chlebem. Rozalia zawsze wspominała, jak w Ameryce, w polskim kościele w Clifton, wierni, śpiewając podczas pasterki tę bożonarodzeniową pieśń, głośno płakali.

Kolęda „Bóg się rodzi” stanowiła tylko preludium do wielkiego koncertu kolęd i pastorałek, które długo rozbrzmiewały w ten szczególny wieczór w domu na Górce. Po odśpiewaniu kilku powszechnie znanych pieśni, przynoszono bowiem kantyczki i radosne śpiewy niosły się echem w tę najpiękniejszą noc w roku. Śpiewano również kolędy i pastorałki angielskie oraz niemieckie. Prym wiodły tutaj Marianna i Rozalia, które bardzo dobrze znały obydwa te języki, a także dzieci, które zostały wcześniej wyuczone tekstów kilku obcojęzycznych kolęd. Bywało, że pojawiały się w nich również słowa polskie, co wiązało się z tym, że na Górce mówiono w kilku różnych językach.
Zobacz zdjęcia w naszej galerii.